اهمیت فراگیری احکام

اهمیت فراگیری احکام                                              

یکی از مهم ترین واجبات دین مبین اسلام که اهمیت ویژه ای دارد، فراگیری احکام دین است که درک و فهم درست نسبت به مسائل آن و عمل بر طبق آن تضمین کننده سعادت انسان است. کسی که اسلام را به عنوان دین خود برمی گزیند باید برنامه های آن را به طور کامل در همه قلمروهای زندگی خود بپذیرد و رفتار و عملکرد خویش را مطابق با احکام دین تنظیم نماید، برای انجام چنین تکلیفی فرد مسلمان باید نسبت به احکامی که عموماً به آن احتیاج دارد، شناخت پیدا کند تا بتواند آن را در زندگی خود به کار بندد. فراگیری احکام از نظر قرآن وسنت و از دیدگاه علما و مراجع وعقل دارای ضرورت و اهمیت خاصی است که به طور اختصار آن را بیان می کنیم:

 

1- از نظر قرآن

«فلولا نفر من کل فرقة منهم طائفة لیتفقهوا فی الدین. . . ؛ (سوره توبه آیه 122) چرا از هر گروه از ایشان تنی چند حرکت نمی کنند تا دانش دین بیاموزند. »

2- از نظر سنت

امام صادق (ع) فرمود: «العامل علی غیر بصیرة کالسائر علی’ غیر الطریق ولایزیده سرعة السیر من الطریق الا بعدا؛ (علامه مجلسی، بحارالانوار، ج 1، ص 206 )

کسی که بدون آگاهی وظایفش را انجام دهد، مانند کسی است که از بیراهه می رود و هر چه تندتر رود از مقصدش دورتر می شود. »

«قال رسول الله (ص): اف لکل مسلم لایجعل فی کل جمعة یوما یتفقه فیه امر دینه ویسال عن دینه؛ ( بحارالانوار، ج 1، ص 176؛ رساله نمونه، ص 25) اف باد بر هر مسلمانی که در هفته یک روز را برای شناخت امر دین خود و پرسش از آن قرار ندهد. »

3- از دیدگاه مراجع و علمای اسلام

مسائلی را که انسان غالبا به آنها احتیاج دارد واجب است یاد بگیرد. (رساله عملیه، مساله یازدهم. ) و صاحب عروة الوثقی می فرماید: هر عملی که از مکلف صادر می شود فراگیری حکم آن واجب است، خواه از عبادات باشد و خواه از معاملات و یا از امور عادی. (عروة الوثقی، ج 1، ص 11، مساله 29- ) و شیخ انصاری (ره) حکم به فسق کسی نموده که مسائل مورد ابتلای خود را ترک کند و در مقام یادگرفتن آنها نباشد. (شیخ انصاری، اجود التقریرات، ج 1، ص 158)

با توجه به آنچه گفته شد، آیا یادگیری احکام ضرورت ندارد؟ آیا شما تمام مسائل خود را می دانید؟ آیا تا به حال برای شما چنین سؤالاتی پیش نیامده است؟

کیفیت تطهیر موکت نجسی که به زمین چسبیده چگونه است؟

وضو گرفتن زیر باران چه حکمی دارد؟

آیا می توان بر کاغذ رنگی و اسکناس سجده نمود؟

آیا می توان غذای نجس را به خورد کودک داد؟ و دهها سؤال دیگر.

4- عقل

باید دانست برای فهم تمام حقایق لازم است به تمام منابع دسترسی داشته باشیم و توانمندی فهم از منابع را نیز داشته باشیم در حالی که در هر دو برای انسان محدودیت هست، لذا اگر به فلسفه حکمی از طریق برخی آیات و روایات راه پیدا کردیم، نباید تصور نمود آن چه به دست آمده، تمام حکمت است. هم چنان که با عقل و فکر محدود انسانی نیز نمی توان به عمق احکامی که از علم بی انتهای خدا سرچشمه گرفته، پی برد.

دانش بشر به هر اندازه که با گذشت زمان پیش برود باز هم محدود است. ما همه چیز را نمی دانیم، اگر می دانستیم لازم بود قافله علم و دانش بشر متوقف گردد؛ زیرا به پایان راه رسیده بود و این نادانی های ماست که دانشمندان بشر را به تلاش و کوشش دائمی برای یافتن نایافته ها و کشف مجهولات وامی دارد بلکه آن چه می دانیم در برابر آنچه نمی دانیم، قطره ای در برابر دریا و یا سطری ازکتابی بسیار عظیم و بزرگ است. همان طورکه بسیاری از مسائل علمی امروز برای انسان های هزار سال پیش چه بسا قابل درک نبوده است. این را نیز می دانیم که احکام و دستورات آسمانی از علم بی پایان خداوند سرچشمه می گیرد، از مبدا که همه حقایق هستی پیش او روشن است و گذشته و آینده و غیب و شهود برای او نمایان است و از همه چیز به طور همه جانبه آگاه است.

آیا با توجه به این حقایق می توانیم انتظار داشته باشیم که فلسفه همه احکام را درک کنیم؟ اگر چنین بود چه نیازی به پیامبران برای تشریع احکام داشتیم؟ خودمان می نشستیم و آن چه صلاح و مصلحت بود تصویب می کردیم و این همه در سنگلاخ های زندگی سرگردان نمی شدیم وانگهی مگر ما همه اسرار آفرینش و تمامی موجودات جهان و قوانینی که بر آن ها حکومت می کند و فلسفه وجودی هر یک را می دانیم؟ احکام تشریعی هم جدا از حقایق آفرینش و تکوین نیست اطلاعات ما در هر دو قسمت محدود است.